Opodatkowanie instrumentów pochodnych - kontrakty futures (2)
Rynek kapitałowy a podatki, część 11.
Rozważając podatkowe konsekwencje zawarcia i wykonania kontraktu terminowego, należy wskazać na kilka przypadków szczególnych, które mogą mieć wpływ na końcową opłacalność takiej transakcji.
W kontraktach typu forward rozliczenie następuje w momencie jego zamknięcia, podczas gdy przy transakcjach futures jego wartość jest kwotowana każdego dnia. Jest to codzienne rozliczenie do wartości rynkowej (mark to market), które w praktyce może prowadzić do konieczności uzupełnienia lub powstania nadwyżki w wartości depozytu przed wykonaniem kontraktu. Jednak zgodnie z przedstawionymi w poprzednim opracowaniu zasadami, jakakolwiek zmiana wartości depozytu nie powinna znajdować swojego odzwierciedlenia przy rozliczeniach podatkowych. Dotyczy to zarówno obowiązku przekazania środków pieniężnych w celu uzupełnienia depozytu, jak również ich otrzymania w przypadku korzystnej dla podatnika zmiany wartości instrumentu bazowego. Stanowisko to potwierdzają również niektóre interpretacje organów podatkowych(1).
Omawiana grupa transakcji określana jest w praktyce mianem instrumentów pochodnych. W ujęciu finansowym element „pochodny” związany jest z uzależnieniem ceny instrumentu zabezpieczającego od wartości kontraktu bazowego. Jednak związek ten powinien być rozpatrywany nie tylko na płaszczyźnie finansowej, ale także funkcjonalnej. Może to przełożyć się bowiem na możliwość rozpoznania przychodów lub kosztów w zakresie realizowanej transakcji zabezpieczającej.
Jako przykład można wskazać zawieranie kontraktów pochodnych przez podmioty z siedzibą na terenie specjalnej strefy ekonomicznej (SSE). Zgodnie z art. 17 ust 1 pkt 34 Pdop(2) oraz 21 ust 1 pkt 63a Pdof(3), zwolnione z podatku są dochody podatników uzyskiwane z prowadzonej działalności gospodarczej na terenie strefy na podstawie zezwolenia, udzielonego w oparciu o odrębne przepisy. Zezwolenie to określa również zakres i rodzaj prowadzonej działalności, która podlega zwolnieniu.
Najczęściej zezwolenie nie obejmuje transakcji instrumentami pochodnymi. W praktyce powstaje jednak wątpliwość, na ile wynik na takich zdarzeniach będzie podlegał opodatkowaniu. Kierując się funkcjonalnym powiązaniem transakcji podstawowej oraz zabezpieczającej należy przyjąć interpretację, iż podatkowe rozliczenie instrumentu pochodnego powinno być uzależnione od opodatkowania transakcji podstawowej. Jeżeli będzie ona podlegać zwolnieniu podatkowemu na postawie otrzymanego zezwolenia, wówczas wynik na transakcji instrumentem pochodnym także powinien być obojętny podatkowo. W odmiennym przypadku należałoby go opodatkować na zasadach ogólnych. Podsumowując ten wątek należy zatem wskazać, iż niezbędna jest każdorazowa analiza powiązania danego instrumentu pochodnego z transakcją podstawową(4).
Kontrakty terminowe bardzo często wykorzystywane są do zabezpieczania pozycji walutowych, zarówno u podatników eksportujących i importujących, jak również funkcjonujących w ramach międzynarodowych grup kapitałowych. W drugim przypadku związane jest to np. z wykorzystaniem cash-poolingu lub oparciem wszystkich wzajemnych rozliczeń na jednej walucie – niezależnie od kraju siedziby spółek tworzących tę grupę. Jako że problematyka rozliczania różnic kursowych jest bardzo szeroka, poniżej zasygnalizowane zostaną wybrane zagadnienia.
Podatnicy podatku dochodowego mogą rozliczać różnice kursowe w oparciu o zasady wynikające z przepisów o rachunkowości (art. 9b ust 1 Pdop oraz 14b ust 2 Pdof) lub na podstawie przepisów podatkowych (art. 15a Pdop oraz 24c Pdof). W pierwszym przypadku różnice kursowe związane z wyceną instrumentów pochodnych mogą stanowić przychody lub koszty podatkowe już w momencie ich wyceny. Przepisy krajowe nakładają bowiem obowiązek wyceny tych instrumentów w ich wartości godziwej(5). Równocześnie, jeżeli podatnik prowadzi ewidencję rachunkową w oparciu o przepisy międzynarodowe (MSR), różnice związane z wyceną tych instrumentów traktowane będą jako różnice kursowe (MSR nr 21). Zatem przyjęcie bilansowej metody rozliczania różnic kursowych będzie miało swoje odzwierciedlenie także w obszarze kontraktów terminowych(6).
Oparcie rozliczania różnic kursowych na podstawie przepisów podatkowych prowadzić będzie do konieczności weryfikacji, czy w danym przypadku zaistniała podatkowa różnica kursowa. W orzecznictwie przyjmuje się bowiem, iż katalog zdarzeń uprawniających do naliczenia takiej różnicy jest zamknięty treścią art. 15a Pdop oraz 24c Pdof(7). Walutowe kontrakty terminowe umożliwiać będą zakup w przyszłości instrumentu bazowego (waluty), po z góry określonej cenie. Tym samym, jeżeli np. podatnik zakupi dostawę waluty EUR po przyszłym kursie 3,9 PLN/EUR, podczas gdy obecny kurs wynosi 3,6 PLN/EUR. A następnie dojdzie do rozliczenia za otrzymane towary lub usługi po kursie 4,0 PLN/EUR, wówczas podatkowe różnice kursowe naliczane będą wyłącznie od wartości zakupionej waluty i ostatecznej ceny rozliczenia transakcji podstawowej. Cena po jakiej dojdzie do zakupu waluty w transakcji terminowej będzie bowiem mogła być traktowana jako faktycznie zastosowany kurs waluty w rozumieniu art. 15a Pdop oraz 24c Pdof(8). W tym ujęciu pozytywny finansowy efekt transakcji zabezpieczającej będzie przedkładał się również na zmniejszenie kosztów podatkowych.
Mimo analogicznej funkcji, jaką spełniają transakcje opcyjnie w porównaniu do kontraktów futures oraz forward, w praktyce powstać mogą odmienne rozliczenia podatkowe. Będzie to przedmiotem analizy w kolejnym opracowaniu.
dr Krzysztof Biernacki,
doradca podatkowy
1.Interpretacja z dnia 27.01.2011r., Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie, nr IPPB3/423-801/10-2/AG;
2.Ustawa z dnia 15 lutego 1992r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. Nr 21, poz. 86 ze zm.)
3.Ustawa z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. Nr 80, poz. 350 ze zm.)
4.Interpretacja z dnia 17.09.2010r., Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, nr IBPBI/2/423-823/10/AK;
5.Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (Dz. U. Nr 149, poz. 1674).
6.Interpretacja z dnia 20.11.2009r., Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu, nr ILPB3/423-696/09-2/HS;
7.Wyrok WSA w Krakowie z dnia 16.02.2010r., sygn. akt. I SA/Kr 1737/09
8.Interpretacja z dnia 13.08.2009r., Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie, nr IPPB3/423-299/09-2/AG;
Omawiana grupa transakcji określana jest w praktyce mianem instrumentów pochodnych. W ujęciu finansowym element „pochodny” związany jest z uzależnieniem ceny instrumentu zabezpieczającego od wartości kontraktu bazowego. Jednak związek ten powinien być rozpatrywany nie tylko na płaszczyźnie finansowej, ale także funkcjonalnej. Może to przełożyć się bowiem na możliwość rozpoznania przychodów lub kosztów w zakresie realizowanej transakcji zabezpieczającej.
Jako przykład można wskazać zawieranie kontraktów pochodnych przez podmioty z siedzibą na terenie specjalnej strefy ekonomicznej (SSE). Zgodnie z art. 17 ust 1 pkt 34 Pdop(2) oraz 21 ust 1 pkt 63a Pdof(3), zwolnione z podatku są dochody podatników uzyskiwane z prowadzonej działalności gospodarczej na terenie strefy na podstawie zezwolenia, udzielonego w oparciu o odrębne przepisy. Zezwolenie to określa również zakres i rodzaj prowadzonej działalności, która podlega zwolnieniu.
Najczęściej zezwolenie nie obejmuje transakcji instrumentami pochodnymi. W praktyce powstaje jednak wątpliwość, na ile wynik na takich zdarzeniach będzie podlegał opodatkowaniu. Kierując się funkcjonalnym powiązaniem transakcji podstawowej oraz zabezpieczającej należy przyjąć interpretację, iż podatkowe rozliczenie instrumentu pochodnego powinno być uzależnione od opodatkowania transakcji podstawowej. Jeżeli będzie ona podlegać zwolnieniu podatkowemu na postawie otrzymanego zezwolenia, wówczas wynik na transakcji instrumentem pochodnym także powinien być obojętny podatkowo. W odmiennym przypadku należałoby go opodatkować na zasadach ogólnych. Podsumowując ten wątek należy zatem wskazać, iż niezbędna jest każdorazowa analiza powiązania danego instrumentu pochodnego z transakcją podstawową(4).
Kontrakty terminowe bardzo często wykorzystywane są do zabezpieczania pozycji walutowych, zarówno u podatników eksportujących i importujących, jak również funkcjonujących w ramach międzynarodowych grup kapitałowych. W drugim przypadku związane jest to np. z wykorzystaniem cash-poolingu lub oparciem wszystkich wzajemnych rozliczeń na jednej walucie – niezależnie od kraju siedziby spółek tworzących tę grupę. Jako że problematyka rozliczania różnic kursowych jest bardzo szeroka, poniżej zasygnalizowane zostaną wybrane zagadnienia.
Podatnicy podatku dochodowego mogą rozliczać różnice kursowe w oparciu o zasady wynikające z przepisów o rachunkowości (art. 9b ust 1 Pdop oraz 14b ust 2 Pdof) lub na podstawie przepisów podatkowych (art. 15a Pdop oraz 24c Pdof). W pierwszym przypadku różnice kursowe związane z wyceną instrumentów pochodnych mogą stanowić przychody lub koszty podatkowe już w momencie ich wyceny. Przepisy krajowe nakładają bowiem obowiązek wyceny tych instrumentów w ich wartości godziwej(5). Równocześnie, jeżeli podatnik prowadzi ewidencję rachunkową w oparciu o przepisy międzynarodowe (MSR), różnice związane z wyceną tych instrumentów traktowane będą jako różnice kursowe (MSR nr 21). Zatem przyjęcie bilansowej metody rozliczania różnic kursowych będzie miało swoje odzwierciedlenie także w obszarze kontraktów terminowych(6).
Oparcie rozliczania różnic kursowych na podstawie przepisów podatkowych prowadzić będzie do konieczności weryfikacji, czy w danym przypadku zaistniała podatkowa różnica kursowa. W orzecznictwie przyjmuje się bowiem, iż katalog zdarzeń uprawniających do naliczenia takiej różnicy jest zamknięty treścią art. 15a Pdop oraz 24c Pdof(7). Walutowe kontrakty terminowe umożliwiać będą zakup w przyszłości instrumentu bazowego (waluty), po z góry określonej cenie. Tym samym, jeżeli np. podatnik zakupi dostawę waluty EUR po przyszłym kursie 3,9 PLN/EUR, podczas gdy obecny kurs wynosi 3,6 PLN/EUR. A następnie dojdzie do rozliczenia za otrzymane towary lub usługi po kursie 4,0 PLN/EUR, wówczas podatkowe różnice kursowe naliczane będą wyłącznie od wartości zakupionej waluty i ostatecznej ceny rozliczenia transakcji podstawowej. Cena po jakiej dojdzie do zakupu waluty w transakcji terminowej będzie bowiem mogła być traktowana jako faktycznie zastosowany kurs waluty w rozumieniu art. 15a Pdop oraz 24c Pdof(8). W tym ujęciu pozytywny finansowy efekt transakcji zabezpieczającej będzie przedkładał się również na zmniejszenie kosztów podatkowych.
Mimo analogicznej funkcji, jaką spełniają transakcje opcyjnie w porównaniu do kontraktów futures oraz forward, w praktyce powstać mogą odmienne rozliczenia podatkowe. Będzie to przedmiotem analizy w kolejnym opracowaniu.
dr Krzysztof Biernacki,
doradca podatkowy
1.Interpretacja z dnia 27.01.2011r., Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie, nr IPPB3/423-801/10-2/AG;
2.Ustawa z dnia 15 lutego 1992r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. Nr 21, poz. 86 ze zm.)
3.Ustawa z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. Nr 80, poz. 350 ze zm.)
4.Interpretacja z dnia 17.09.2010r., Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, nr IBPBI/2/423-823/10/AK;
5.Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (Dz. U. Nr 149, poz. 1674).
6.Interpretacja z dnia 20.11.2009r., Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu, nr ILPB3/423-696/09-2/HS;
7.Wyrok WSA w Krakowie z dnia 16.02.2010r., sygn. akt. I SA/Kr 1737/09
8.Interpretacja z dnia 13.08.2009r., Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie, nr IPPB3/423-299/09-2/AG;
|
nr 4(108)2011  Zobacz więcej na temat: biernacki |
|
