Bilans
Analiza finansowa przedsiębiorstwa, część 2
Bilans, obok rachunku zysków i strat, jest podstawowym sprawozdaniem finansowym przedsiębiorstwa. Prezentuje on stan jego majątku oraz źródła finansowania według stanu na dany dzień, kończący kolejny okres sprawozdawczy.
Podstawowy układ bilansu dzieli to sprawozdanie finansowe na dwie główne części: aktywa i pasywa przedsiębiorstwa. Aktywa to, ogólnie ujmując, ogół składników majątkowych. W ich skład wchodzą środki gospodarcze, będące własnością przedsiębiorstwa, wykorzystywane w toku normalnej działalności produkcyjnej, handlowej lub usługowej. Mogą one mieć charakter majątku o charakterze trwałym (środki trwałe, materiały, wyroby gotowe) lub majątku o charakterze obrotowym (gotówka, należności, papiery wartościowe).
PasywaPasywa przedsiębiorstwa, to źródła pochodzenia i sposób finansowania jego majątku. Wyróżniamy dwa główne źródła jego pozyskania. Pierwszym z nich są środki własne przedsiębiorstwa. Wynikają one z wpłat gotówkowych akcjonariuszy obejmujących akcje lub udziały w firmie, wkładów niepieniężnych (aportu) lub wypracowanego zysku netto ujmowanego jako zwiększenie kapitałów własnych przedsiębiorstwa. Drugim podstawowym źródłem finansowania działalności gospodarczej są środki obce. Należą do nich przede wszystkim zobowiązania długoterminowe wobec banków, wynikające z zaciągniętych kredytów oraz zobowiązania krótkoterminowe (bieżące) wobec dostawców lub kontrahentów handlowych. Podstawowa różnica między tymi dwoma rodzajami zobowiązań wynika z terminu ich spłaty. Zobowiązania krótkoterminowe spłacane są w ciągu roku od momentu ich zaciągnięcia, natomiast zapadalność zobowiązań długoterminowych ustalana jest na okres powyżej jednego roku.
W przeciwieństwie do aktywów, które mogą mieć postać zarówno wartościową jak i rzeczową, źródła finansowania majątku czyli pasywa, występują w bilansie jedynie w postaci wartościowej. Stąd wynika podstawowa zasada rachunkowości: wszystkie aktywa przedsiębiorstwa muszą bezwzględnie mieć odzwierciedlenie w pasywach lub inaczej wszelki majątek przedsiębiorstwa musi mieć źródło swojego finansowania. Stąd globalne sumy aktywów i pasywów są sobie zawsze równe, w myśl zasady bilans zawsze musi wyjść na zero.
Charakterystyczną cechą bilansu, odróżniającą go od innych sprawozdań finansowych, takich jak rachunek zysków i strat czy rachunek przepływów pieniężnych, jest fakt, że stan ostateczny bilansu (na koniec danego okresu sprawozdawczego) jest równocześnie stanem początkowym lub inaczej bilansem otwarcia dla kolejnego okresu obrachunkowego. Dodatkowo, bilans jako sprawozdanie sporządzone na dany moment czasu nie wykazuje wartości strumieniowych (narastających w kolejnych miesiącach lub kwartałach), takich jak przychody czy koszty funkcjonowania przedsiębiorstwa. Jest on natomiast odzwierciedleniem skutków tych procesów i towarzyszących im strumieni pieniężnych, uwidocznionych w zmianach poszczególnych pozycji aktywów i pasywów firmy.
Przepisy i dyrektywy
Układ bilansu w Polsce jest regulowany odpowiednimi przepisami i systematycznie dostosowywany do międzynarodowych standardów rachunkowości, wynikających z odpowiednich dyrektyw Unii Europejskiej.
Zgodnie z tymi przepisami zarówno układ aktywów jak i pasywów bilansu podlega pewnym ogólnym zasadom, ułatwiającym ich interpretację. Po stronie aktywów składniki majątkowe przedsiębiorstwa szeregowane są według zwiększającego się stopnia płynności tzn. łatwości z jaką mogą być zamienione na gotówkę przy uwzględnieniu specyfiki i cykliczności procesów gospodarczych. Najtrudniej zbywalnymi aktywami przedsiębiorstwa są oczywiści środki trwałe firmy. Nie chodzi tu oczywiście o trudności sprzedaży maszyn i urządzeń ale o fakt, że ich zbycie powoduje faktyczne ograniczenie lub zakończenie działalności danego przedsiębiorstwa. Trudno bowiem wyobrazić sobie jego dalsze funkcjonowanie bez wyposażenia w podstawowe środki produkcji. Stosunkowo łatwo zbywalnymi aktywami są natomiast składowe majątku obrotowego. Należą do nich przede wszystkim: zapasy, należności i roszczenia, krótkoterminowe papiery wartościowe oraz środki pieniężne. Ogólnie można powiedzieć, że w aktywach w pierwszej kolejności ujmowany jest majątek trwały, którego okres obrotu jest dłuższy niż rok, w dalszej kolejności pozycje majątku obrotowego – odtwarzane w zasadzie w ciągu jednego roku.
W przypadku pasywów, układ prezentowany w bilansie wykazywany jest według stopnia pilności zwrotu poszczególnych jego składników. W pierwszej kolejności podawane są kapitały własne, następnie zobowiązania długoterminowe z terminem zwrotu przekraczającym jeden rok, a następnie zobowiązania krótkoterminowe, płatne w ciągu jednego roku.
Kapitały stałe
Wśród wszystkich pozycji pasywów dwie, spełniają szczególną rolę. Są to kapitały własne firmy oraz zobowiązania długoterminowe. Bardzo często w publikacjach te dwie, zsumowane pozycje określa się jako kapitał stały. Określenie takie wynika z faktu, że zarówno kapitały własne jak i zobowiązania długoterminowe, jako podstawowe źródła finansowania działalności firmy, wykorzystywane są w firmach przez długi czas, sięgający od kilku do nawet kilkunastu lat.
Kapitały stałe = kapitały własne + zobowiązania długoterminowe
Zobowiązania długoterminowe ujmowane są w V części pasywów. Składają się na nie kredyty i pożyczki, podlegające spłacie wraz z odsetkami w okresie dłuższym niż jeden rok.
Nieco bardziej skomplikowaną sytuację obserwujemy w przypadku kapitału własnego w skład którego wchodzi znacznie więcej pozycji, kształtujących jego ostateczną wartość. Kapitały własne przedsiębiorstwa obejmują:
-
Kapitały podstawowe firmy powstające z wkładów właścicieli, wspólników lub akcjonariuszy obejmujących udziały lub akcje.
-
Kapitały tworzone w firmie na podstawie obowiązujących przepisów (kapitał zakładowy, zapasowy oraz rezerwowy).
-
Tworzone przez firmę fundusze celowe lub rezerwowe (fundusz udziałowy, zasobowy, fundusze specjalne w spółdzielniach).
-
Zyski wypracowane w ostatnim okresie rozrachunkowym lub niepodzielone zyski z lat poprzednich.
Tab. Przykładowy bilans spółki Agora SA (dane finansowe w tys. zł)
BILANS
31.12.1999
31.12.2000
Dynamika zmian
Aktywa
825 839,0
1 010 035,0
122,3%
I. Majątek trwały
449 106,0
689 680,0
153,6%
1. Wartości niematerialne i prawne
14 292,0
19 797,0
138,5%
1A. Wartość firmy z konsolidacji
x
x
x
2. Rzeczowy majątek trwały
369 027,0
596 619,0
161,7%
3. Finansowy majątek trwały
65 787,0
73 264,0
111,4%
- akcje i udziały w jednostkach objętych konsolidacją metodą praw własności
x
x
x
4. Należności długoterminowe
0,0
0,0
-
II. Majątek obrotowy
375 792,0
319 014,0
84,9%
1. Zapasy
17 201,0
24 413,0
141,9%
2. Należności krótkoterminowe
82 070,0
106 263,0
129,5%
3. Akcje (udziały) własne do zbycia
0,0
0,0
-
4. Papiery wartościowe przeznaczone do obrotu
245 101,0
151 462,0
61,8%
5. Środki pieniężne
31 420,0
36 876,0
117,4%
III. Rozliczenia międzyokresowe
941,0
1 341,0
142,5%
1. Z tytułu odroczonego podatku dochodowego
0,0
0,0
-
2. Pozostałe rozliczenia międzyokresowe
941,0
1 341,0
142,5%
Pasywa
825 839,0
1 010 035,0
122,3%
I. Kapitał własny
650 397,0
794 077,0
122,1%
1. Kapitał zakładowy
56 758,0
56 758,0
100,0%
2. Należne wpłaty na poczet kapitału zakładowego (wielkość ujemna)
0,0
0,0
-
3. Kapitał zapasowy
472 133,0
593 180,0
125,6%
4. Kapitał rezerwowy z aktualizacji wyceny
756,0
643,0
85,1%
5. Pozostałe kapitały rezerwowe
0,0
0,0
-
6. Różnice kursowe z przeliczenia oddziałów (zakładów) zagranicznych
0,0
0,0
-
6A. Różnice kursowe z konsolidacji
x
x
x
7. Niepodzielony zysk lub niepokryta strata z lat ubiegłych
0,0
0,0
-
8. Zysk (strata) netto
120 750,0
143 496,0
118,8%
II. Rezerwa kapitałowa z konsolidacji
x
x
x
III. Kapitał własny akcjonariuszy (udziałowców) mniejszościowych
x
x
x
IV. Rezerwy
4 355,0
5 093,0
116,9%
1. Rezerwy na podatek dochodowy
4 355,0
5 093,0
116,9%
2. Pozostałe rezerwy
0,0
0,0
-
V. Zobowiązania
158 790,0
192 900,0
121,5%
1. Zobowiązania długoterminowe
79 101,0
91 158,0
115,2%
2. Zobowiązania krótkoterminowe
79 689,0
101 742,0
127,7%
VI. Rozliczenia międzyokresowe i przychody przyszłych okresów
12 297,0
17 965,0
146,1%
Zobowiązania pozabilansowe
9 520,0
9 520,0
100,0%
a) łączna wartość udzielonych gwarancji i poręczeń, w tym:
9 520,0
9 520,0
100,0%
- na rzecz jednostek zależnych
500,0
500,0
100,0%
- na rzecz jednostek stowarzyszonych
9 020,0
9 020,0
100,0%
- na rzecz jednostki dominującej
0,0
0,0
-
b) pozostałe zobowiązania pozabilansowe, w tym:
0,0
0,0
-
Źródło: NOTORIA SERWIS
