Prawo dla konsumenta czy przedsiębiorcy
Nowa regulacja praw konsumentów - na co powinien zwrócić uwagę przedsiębiorca?
Ujednolicenie standardów w skali Unii Europejskiej ma zachęcić przedsiębiorców do rozwoju handlu transgranicznego, w szczególności w regionach przygranicznych, co powinno skutkować tym, że rynek wewnętrzny będzie bardziej konkurencyjny, z korzyścią zarówno dla konsumentów, jak i firm.
25 października 2011 r. przyjęto Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE w sprawie praw konsumentów (dalej „Dyrektywa” lub „Dyrektywa w sprawie praw konsumentów”). Celem Dyrektywy jest doprowadzenie do ujednolicenia i doprecyzowania przepisów dotyczących umów konsumenckich zawieranych w okolicznościach typowych, czyli w lokalu przedsiębiorstwa w zakresie obowiązków informacyjnych oraz ujednolicenie i doprecyzowanie przepisów dotyczących umów konsumenckich zawieranych w okolicznościach nietypowych, czyli poza lokalem i na odległość w zakresie obowiązków informacyjnych, wymogów formalnych oraz prawa odstąpienia.
Ujednolicenie standardów w skali całej Unii Europejskiej ma za zadanie zachęcić przedsiębiorców do rozwoju handlu transgranicznego, w szczególności w regionach przygranicznych, co powinno skutkować tym, że rynek wewnętrzny będzie bardziej konkurencyjny, z korzyścią zarówno dla konsumentów jak i przedsiębiorców.
Harmonizacja zupełna, czyli takie same zasady dla wszystkich obywateli UE
Dyrektywa w sprawie praw konsumentów wprowadza harmonizację zupełną. Tylko w kilku przypadkach ustawodawca unijny pozostawił możliwość opcji ustawodawcy krajowemu (np. wyłączenie zastosowania regulacji Dyrektywy do umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa o wartości przedmiotu do 50 € lub innej niższej kwoty ustalonej przez dane państwo). Harmonizacja zupełna oznacza, że ustawodawca krajowy nie będzie mógł uchwalać odmiennych przepisów, ani wprowadzać żadnych dodatkowych obowiązków.
Jakich środków użyliśmy by transponować nowe regulacje?
W Polsce transpozycja przepisów Dyrektywy nastąpi poprzez przyjęcie nowego aktu prawnego - ustawy o prawach konsumenta (dalej „Ustawa” lub „Ustawa o prawach konsumenta”). Ustawa ta wprowadza szereg istotnych zmian w odniesieniu do obecnie obowiązującego porządku prawnego, a także nakłada na przedsiębiorców nowe obowiązki, z których najważniejsze zostały przedstawione poniżej.
W jakich sytuacjach będziemy stosować nowe regulacje?
Przepisy wprowadzane Ustawą o prawach konsumenta będą dotyczyły zasad i trybu zawierania z konsumentem umów na odległość oraz umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa. Zatem będą to odpowiednio umowy zawierane bez jednoczesnej fizycznej obecności stron przy wykorzystaniu co najmniej jednego środka porozumiewania się na odległość. Za środek porozumiewania się na odległość powinniśmy rozumieć np. pocztę elektroniczną i tradycyjną, komunikatory internetowe czy telefony. Natomiast umowa zawarta poza lokalem przedsiębiorstwa to m.in. transakcja zawierana przy jednoczesnej obecności stron umowy w miejscu, które nie jest miejscem prowadzenia działalności przedsiębiorstwa czy transakcja zawarta na wycieczce, której założeniem była promocja i zawieranie umów z klientami. Przepisów Ustawy nie będziemy stosować jednak w niektórych przypadkach. Wyłączone spod jej obowiązywania są m.in. umowy dotyczące gier hazardowych, dotyczących usług socjalnych czy zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa, a także jeżeli konsument jest zobowiązany do zapłaty kwoty nieprzekraczające 50 zł.
Ten ostatni przypadek to właśnie opcja regulacyjna pozostawiona przez unijnego ustawodawcę. W tym przypadku może się zdarzyć, że w innym państwie członkowskim minimalna kwota transakcji zostanie ustalona na wyższym poziomie niż w Polsce.
Obowiązki informacyjne przedsiębiorcy
Katalog obowiązków informacyjnych w zakresie umów zawieranych w okolicznościach typowych oraz nietypowych jest bardzo rozbudowany. Część z tych informacji przedsiębiorca jest zobowiązany przekazywać na podstawie obecnie obowiązujących przepisów, niektóre są jednak nowe. Istotnym nowym obowiązkiem przedsiębiorcy jest konieczność poinformowania konsumenta i uzyskania jego wyraźnej zgody na każdą dodatkową płatność wykraczającą poza uzgodnione wynagrodzenie (np. ubezpieczenie przesyłki).
W sytuacji gdy przedsiębiorca założył istnienie zgody konsumenta i zastosował tzw. „domyślne opcje”, które konsument jest zmuszony odrzucić poprzez np. ich odznaczenie, konsumentowi będzie przysługiwało prawo do zwrotu uiszczonej płatności dodatkowej. Przedsiębiorcy będą mieli również obowiązek poinformowania konsumenta, że w przypadku odstąpienia od umowy, konsument będzie zobowiązany do poniesienia kosztów odesłania towaru. W przeciwnym razie koszty te obciążać będą przedsiębiorcę.
Zamówienie z obowiązkiem zapłaty…
Zupełnie nowym obowiązkiem, z którym będą musieli poradzić sobie przedsiębiorcy w sposób techniczny jest umieszczenie przy przycisku lub podobnej funkcji służącej do zamówienia – oznaczenia, że zamówienie pociąga za sobą obowiązek zapłaty. Konsekwencje nieprzestrzeganie tego wymogu są wyjątkowo doniosłe, bo niewłaściwe oznaczenie będzie skutkować niezawarciem umowy.
Prawo odstąpienia od umowy
Zmiany zostały wprowadzone również w zakresie prawa odstąpienia od umowy. Termin na odstąpienie został wydłużony z 10 do 14 dni i jest on generalnie liczony od dnia zawarcia umowy. W razie niepoinformowania konsumenta o tym prawie, okres ten wynosił będzie 12 miesięcy od upływu czternastodniowego terminu, podczas gdy obecnie są to tylko 3 miesiące.
Natomiast uproszczenie całej procedury zwrotu nastąpi poprzez wprowadzenie jednolitego dla całej Unii formularza odstąpienia od umowy. W przypadku handlu elektronicznego korzystne dla przedsiębiorcy byłoby udostępnienie tego formularza on-line, lecz w takim przypadku przedsiębiorca ma obowiązek niezwłocznie potwierdzić odbiór oświadczenia np. poprzez e-mail. Oczywiście konsument będzie mógł złożyć oświadczenie o odstąpieniu własnymi słowami, bez użycia formularza. Tym samym to od woli konsumenta zależeć będzie w jakiej formie oświadczy przedsiębiorcy, że odstępuje od umowy. W zakresie skutków odstąpienia od umowy nowa regulacja jednoznacznie wskazuje kto poniesie bezpośrednie koszty przesyłki towaru w razie realizacji uprawnienia przez konsumenta. Do tej pory powyższe zagadnienie nie było jednoznacznie uregulowane. Zgodnie z nową ustawą, to przedsiębiorca jest zobowiązany zwrócić konsumentowi wszystkie płatności, w tym także koszty dostarczenia towaru. Wyjątek dotyczy sytuacji, gdy konsument wybrał sposób dostarczenia inny niż najtańszy standardowy sposób, w tym przypadku przedsiębiorca nie będzie zobowiązany do zwrotu dodatkowych kosztów.
Ujednolicenie standardów w skali całej Unii Europejskiej ma za zadanie zachęcić przedsiębiorców do rozwoju handlu transgranicznego, w szczególności w regionach przygranicznych, co powinno skutkować tym, że rynek wewnętrzny będzie bardziej konkurencyjny, z korzyścią zarówno dla konsumentów jak i przedsiębiorców.
Harmonizacja zupełna, czyli takie same zasady dla wszystkich obywateli UE
Dyrektywa w sprawie praw konsumentów wprowadza harmonizację zupełną. Tylko w kilku przypadkach ustawodawca unijny pozostawił możliwość opcji ustawodawcy krajowemu (np. wyłączenie zastosowania regulacji Dyrektywy do umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa o wartości przedmiotu do 50 € lub innej niższej kwoty ustalonej przez dane państwo). Harmonizacja zupełna oznacza, że ustawodawca krajowy nie będzie mógł uchwalać odmiennych przepisów, ani wprowadzać żadnych dodatkowych obowiązków.
Jakich środków użyliśmy by transponować nowe regulacje?
W Polsce transpozycja przepisów Dyrektywy nastąpi poprzez przyjęcie nowego aktu prawnego - ustawy o prawach konsumenta (dalej „Ustawa” lub „Ustawa o prawach konsumenta”). Ustawa ta wprowadza szereg istotnych zmian w odniesieniu do obecnie obowiązującego porządku prawnego, a także nakłada na przedsiębiorców nowe obowiązki, z których najważniejsze zostały przedstawione poniżej.
W jakich sytuacjach będziemy stosować nowe regulacje?
Przepisy wprowadzane Ustawą o prawach konsumenta będą dotyczyły zasad i trybu zawierania z konsumentem umów na odległość oraz umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa. Zatem będą to odpowiednio umowy zawierane bez jednoczesnej fizycznej obecności stron przy wykorzystaniu co najmniej jednego środka porozumiewania się na odległość. Za środek porozumiewania się na odległość powinniśmy rozumieć np. pocztę elektroniczną i tradycyjną, komunikatory internetowe czy telefony. Natomiast umowa zawarta poza lokalem przedsiębiorstwa to m.in. transakcja zawierana przy jednoczesnej obecności stron umowy w miejscu, które nie jest miejscem prowadzenia działalności przedsiębiorstwa czy transakcja zawarta na wycieczce, której założeniem była promocja i zawieranie umów z klientami. Przepisów Ustawy nie będziemy stosować jednak w niektórych przypadkach. Wyłączone spod jej obowiązywania są m.in. umowy dotyczące gier hazardowych, dotyczących usług socjalnych czy zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa, a także jeżeli konsument jest zobowiązany do zapłaty kwoty nieprzekraczające 50 zł.
Ten ostatni przypadek to właśnie opcja regulacyjna pozostawiona przez unijnego ustawodawcę. W tym przypadku może się zdarzyć, że w innym państwie członkowskim minimalna kwota transakcji zostanie ustalona na wyższym poziomie niż w Polsce.
Obowiązki informacyjne przedsiębiorcy
Katalog obowiązków informacyjnych w zakresie umów zawieranych w okolicznościach typowych oraz nietypowych jest bardzo rozbudowany. Część z tych informacji przedsiębiorca jest zobowiązany przekazywać na podstawie obecnie obowiązujących przepisów, niektóre są jednak nowe. Istotnym nowym obowiązkiem przedsiębiorcy jest konieczność poinformowania konsumenta i uzyskania jego wyraźnej zgody na każdą dodatkową płatność wykraczającą poza uzgodnione wynagrodzenie (np. ubezpieczenie przesyłki).
W sytuacji gdy przedsiębiorca założył istnienie zgody konsumenta i zastosował tzw. „domyślne opcje”, które konsument jest zmuszony odrzucić poprzez np. ich odznaczenie, konsumentowi będzie przysługiwało prawo do zwrotu uiszczonej płatności dodatkowej. Przedsiębiorcy będą mieli również obowiązek poinformowania konsumenta, że w przypadku odstąpienia od umowy, konsument będzie zobowiązany do poniesienia kosztów odesłania towaru. W przeciwnym razie koszty te obciążać będą przedsiębiorcę.
Zamówienie z obowiązkiem zapłaty…
Zupełnie nowym obowiązkiem, z którym będą musieli poradzić sobie przedsiębiorcy w sposób techniczny jest umieszczenie przy przycisku lub podobnej funkcji służącej do zamówienia – oznaczenia, że zamówienie pociąga za sobą obowiązek zapłaty. Konsekwencje nieprzestrzeganie tego wymogu są wyjątkowo doniosłe, bo niewłaściwe oznaczenie będzie skutkować niezawarciem umowy.
Prawo odstąpienia od umowy
Zmiany zostały wprowadzone również w zakresie prawa odstąpienia od umowy. Termin na odstąpienie został wydłużony z 10 do 14 dni i jest on generalnie liczony od dnia zawarcia umowy. W razie niepoinformowania konsumenta o tym prawie, okres ten wynosił będzie 12 miesięcy od upływu czternastodniowego terminu, podczas gdy obecnie są to tylko 3 miesiące.
Natomiast uproszczenie całej procedury zwrotu nastąpi poprzez wprowadzenie jednolitego dla całej Unii formularza odstąpienia od umowy. W przypadku handlu elektronicznego korzystne dla przedsiębiorcy byłoby udostępnienie tego formularza on-line, lecz w takim przypadku przedsiębiorca ma obowiązek niezwłocznie potwierdzić odbiór oświadczenia np. poprzez e-mail. Oczywiście konsument będzie mógł złożyć oświadczenie o odstąpieniu własnymi słowami, bez użycia formularza. Tym samym to od woli konsumenta zależeć będzie w jakiej formie oświadczy przedsiębiorcy, że odstępuje od umowy. W zakresie skutków odstąpienia od umowy nowa regulacja jednoznacznie wskazuje kto poniesie bezpośrednie koszty przesyłki towaru w razie realizacji uprawnienia przez konsumenta. Do tej pory powyższe zagadnienie nie było jednoznacznie uregulowane. Zgodnie z nową ustawą, to przedsiębiorca jest zobowiązany zwrócić konsumentowi wszystkie płatności, w tym także koszty dostarczenia towaru. Wyjątek dotyczy sytuacji, gdy konsument wybrał sposób dostarczenia inny niż najtańszy standardowy sposób, w tym przypadku przedsiębiorca nie będzie zobowiązany do zwrotu dodatkowych kosztów.
