Analiza przepływów finansowych
Analiza finansowa przedsiębiorstwa, część 3
Dane finansowe prezentowane w bilansie oraz rachunku zysków i strat przedsiębiorstwa są również wykorzystywane przy dokonywaniu analizy przepływów pieniężnych. Analiza ta wymaga przygotowania kilku odpowiednich sprawozdań finansowych, prezentujących wiele istotnych informacji na temat sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. W szczególności dotyczy to trzech podstawowych sfer funkcjonowania firmy: operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej.
W praktyce, sprawozdanie z przepływów finansowych przedsiębiorstwa obejmuje dwa podstawowe zagadnienia: sprawozdanie z przepływów kapitałów oraz sprawozdanie z przepływów pieniężnych. W niniejszym tekście zajmę się analizą przepływów pieniężnych, szeroko stosowaną w praktyce finansowej.
Przepływy pieniężne
W toku normalnego funkcjonowania przedsiębiorstwa każda operacja gospodarcza w ostatecznym rachunku ekonomicznym jest wydatkowaniem (odpływem ang. outflow) lub otrzymaniem (przypływem ang. inflow) środków pieniężnych lub ich ekwiwalentów. Przepływ tych środków finansowych w ogólnej działalności gospodarczej przedsiębiorstwa jest sumą przepływów w obrębie trzech głównych obszarów funkcjonowania firmy:
- Działalności operacyjnej.
- Działalności inwestycyjnej.
- Działalności finansowej.
Działalność operacyjna ma najszerszy zakres, jest bowiem związana z całokształtem bieżącej, operacyjnej działalności przedsiębiorstwa, zakupu czynników produkcji lub towarów oraz sprzedaży wyrobów, robót, usług, towarów, a także składników majątkowych. Zdarzenia te, ewidencjonowane w rachunku zysków i strat, pociągają za sobą odpowiednie zmiany w obrębie bilansu przedsiębiorstwa. Odzwierciedlają się w zwiększeniu lub zmniejszeniu wartości zapasów, należności, zobowiązań. Efektem tych zmian jest wypracowanie przez firmę nadwyżki finansowej, na którą składa się zysk netto oraz amortyzacja.
Działalność inwestycyjna dotyczy zakupu lub sprzedaży składników majątku trwałego zarówno w postaci rzeczowej jak i finansowej.
Działalność finansowa obejmuje natomiast wszelkie operacje związane ze zmianami kapitałów firmy (akcyjnego, zapasowego), rozliczeniami osiągniętych zysków (dywidendy, pozostawienie do dyspozycji przedsiębiorstwa) oraz zaciągnięciem lub spłatą kredytów i pożyczek. Podział działalności przedsiębiorstwa na trzy podstawowe obszary działalności zaprezentowano na schemacie 1.
Analizę przepływów pieniężnych przeprowadza się dwoma podstawowymi metodami:
1. Metodą bezpośrednią.
2. Metodą pośrednią.
W metodzie bezpośredniej w obrębie działalności operacyjnej uwzględnia się wszystkie składniki kształtujące wynik na działalności gospodarczej tj. przede wszystkim przychody netto ze sprzedaży oraz koszty ich uzyskania razem z wyodrębnioną amortyzacją.
Metoda pośrednia jest uproszczeniem metody bezpośredniej. Uwzględnia jedynie syntetyczne wielkości zysku przed lub po opodatkowaniu wraz z odpisami amortyzacyjnymi dokonanymi w bieżącym roku.
W sporządzonym rachunku przepływów pieniężnych ustala się saldo tj. wzrost lub zmniejszenie wartości zasobów pieniężnych w każdym z trzech rodzajów działalności: operacyjnej, finansowej oraz inwestycyjnej. Saldo to jest zatem ostatecznym wynikiem łączącym wszystkie rodzaje działalności gospodarczej przedsiębiorstwa.
Ostateczne saldo przepływów środków pieniężnych wyraża zatem wzrost lub spadek ich wartości w okresie ostatniego roku obrotowego. Stąd też wynik ten powinien być zgodny z różnicą salda bilansowego (na początek i koniec roku).
Praktyka gospodarcza
Kształtowanie się sald przepływu środków pieniężnych (dodatnich lub ujemnych) w trzech obszarach funkcjonowania przedsiębiorstwa (operacyjnej, finansowej, inwestycyjnej) oraz ogólna suma zmian środków pieniężnych pozwalają na wstępną ocenę kondycji finansowej przedsiębiorstwa. Możemy wyróżnić osiem wariantów kształtowania się sald (strumieni) przepływów środków pieniężnych. Zaprezentowane zostały one w tabeli 1.
Wariant 1 jest charakterystyczny dla dobrze prosperującej firmy o ustabilizowanej sytuacji finansowej. Świadczy o możliwości pomyślnego rozwoju przedsiębiorstwa.
Warianty 2 i 3 prezentują sytuację finansową przedsiębiorstwa w warunkach podjętej restrukturyzacji, podczas której wypracowany zysk jest przeznaczany na finansowanie działalności inwestycyjnej oraz spłatę zobowiązań.
Wariant 4 jest typowy dla przedsiębiorstwa wykorzystującego zewnętrzne źródła finansowe (kredyty, pożyczki, emisja obligacji) do pokrycia potrzeb inwestycyjnych.
Warianty 5 i 6 świadczą o trudnej sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, ograniczającej dostęp po obcych źródeł finansowania. Ponadto firma posiłkuje się sprzedażą składników majątku trwałego. Trudności finansowe przedsiębiorstwa są również charakterystyczne dla wariantu 7. Efektem tych trudności jest sprzedaż składników majątku trwałego oraz akcji i udziałów w innych podmiotach gospodarczych. Wariant 8 jest najgorszym z możliwych. Świadczy o zupełnym ograniczeniu dostępu do źródeł finansowania oraz niemożności ich pozyskania ani w toku bieżącej działalności ani ze źródeł zewnętrznych.
Sytuację finansową prezentowaną w sprawozdaniu przepływów pieniężnych możemy również scharakteryzować za pomocą wskaźników finansowych, podzielonych na dwie podstawowe grupy:
1. Wskaźniki wystarczalności gotówki.
2. Wskaźniki wydajności gotówkowej.
W pierwszej grupie wskaźników możemy wyróżnić dwa podstawowe wskaźniki. Pierwszy z nich to wskaźnik ogólny wystarczalności gotówki. Obliczmy go za pośrednictwem następującego wzoru:
Środki pieniężne netto z działalności operacyjnej / spłata zobowiązań + inwestycje + wypłata dywidend
Rosnąca wartość tego wskaźnika świadczy o możliwościach pokrycia potrzeb finansowych przedsiębiorstwa z wygospodarowanych środków finansowych. Drugi ze wskaźników to wskaźnik udziału amortyzacji w przyroście środków pieniężnych działalności operacyjnej:
Amortyzacja / środki pieniężne netto z działalności operacyjnej
Wysoki poziom tego wskaźnika świadczy o poważnym udziale amortyzacji w osiąganej przez przedsiębiorstwo nadwyżce finansowej.
Wśród drugiej grupy wskaźników na szczególną uwagę zasługują również dwa wskaźniki.
Wskaźnik wydajności gotówkowej sprzedaży, obliczany za pośrednictwem następującej równości:
Środki pieniężne netto z działalności operacyjnej / przychody netto ze sprzedaży
Oraz wskaźnik wydajności gotówkowej majątku:
Środki pieniężne netto z działalności operacyjnej / przeciętny stan majątku
W przypadku tych dwóch wskaźników, stosunkowo wysoki ich dodatni poziom zasługuje na ocenę pozytywną świadczy o dobrej sytuacji finansowej przedsiębiorstwa.
Nie należy przeceniać znaczenia analizy przepływów pieniężnych w przedsiębiorstwie. Wielokrotnie okazuje się bowiem, że mimo dobrych wyników finansowych zobrazowanych w rachunku zysków i strat oraz bilansie, dopiero analiza przepływów pieniężnych może dać ostateczną odpowiedź na pytanie o kondycję naszej firmy.
Tabela 1. Warianty kształtowania się sald przepływów pieniężnych.
Rodzaj działalności
Warianty sald
1
2
3
4
5
6
7
8
operacyjna
+
+
+
+
-
-
-
-
inwestycyjna
+
-
+
-
+
-
+
-
finansowa
+
-
-
+
+
+
-
-
