Produktywność majątku przedsiębiorstwa
Analiza finansowa przedsiębiorstwa, część 4
Jednym z najważniejszych czynników określających zdolność przedsiębiorstwa do generowania zysku jest efektywność wykorzystania majątku, znajdującego się w jego posiadaniu oraz efektywności zatrudnionych pracowników. Majątek przedsiębiorstwa to suma dwóch podstawowych jego składowych: majątku produkcyjnego oraz majątku ludzkiego.
Produktywność zaangażowanego kapitału to ogólnie mówiąc stosunek ekonomicznych wyników naszej pracy (w przypadku analizy finansowej przedsiębiorstwa jest to najczęściej zysk netto) do nakładów poniesionych na ich wytworzenie.
Produktywność majątku
W odniesieniu do majątku przedsiębiorstwa, rozumianego jako całości wykorzystywanych czynników produkcji, najczęściej w analizie bierzemy pod uwagę dwa najważniejsze: kapitał i pracę. Kapitał angażowany jest w przedsięwzięcie gospodarcze w celu osiągnięcia wymaganej przez inwestora stopy zwrotu. Jej ostatecznym wyrazem jest zysk netto danego przedsiębiorstwa. Kiedy porównamy efekt naszej działalności do wartości kapitałów pierwotnie zaangażowanych w działalność, otrzymamy wskaźnik efektywności wykorzystania kapitałów. W celu oznaczenia tej zależności stosuje się jeden z najważniejszych wskaźników badania rentowności: rentowność majątku lub inaczej rentowność aktywów. Na oznaczenie tego wskaźnika stosuje się trzyliterowy skrót ROA (Return On Assets). Wskaźnik ten wyznacza się według następującego wzoru:
ROA = zysk netto / średni stan aktywów
Chcąc uzyskać odpowiedź na pytanie: od czego zależy produktywność kapitału możemy ten wzór nieco zmodyfikować i zaprezentować go w formie nieco bardziej praktycznej i użytecznej. Ponieważ do osiągnięcia ostatecznego zysku niezbędnym elementem jest sprzedaż, uwzględnijmy zatem właśnie przychody ze sprzedaży przy przekształcaniu naszego wzoru. Przy wprowadzeniu tych modyfikacji wzór na rentowność aktywów otrzymuje następującą postać:
ROA = zysk netto / przychody netto ze sprzedaży * przychody netto ze sprzedaży / średni stan aktywów
Pierwszy element wzoru (zysk netto/przychody ze sprzedaży) jest to wskaźnik rentowności (zyskowności) sprzedaży. Informuje nas ile złotówek zysku netto przynosi 100 zł wartości sprzedaży naszego produktu lub usługi. Wskaźnik ten mówi, z jednej strony o rynkowej atrakcyjności naszego produktu – ile klient jest skłonny zapłacić za nasz produkt, z drugiej natomiast o zdolności do redukowania kosztów działalności. Drugi element wzoru to efektywność (produktywność) kapitałów firmy. Mówi on o tym, ile razy w rozpatrywanym okresie “obróciliśmy” majątkiem, sprzedając produkty lub usługi, dające określony zysk.
Czym jest produktywność
Dochodzimy w tym miejscu do określenia czym w rzeczywistości jest produktywność danego przedsiębiorstwa. Odpowiedzią na to pytanie są omówione powyżej dwie składowe wzoru określającego rentowność aktywów firmy. Pierwszym źródłem produktywności kapitałów jest zatem sprzedaż atrakcyjnych produktów lub usług wytworzonych tanim kosztem. Drugim źródłem jest natomiast produktywność aktywów firmy, a więc sprawność zarządzania przedsiębiorstwem, decydująca o “intensywności” wykorzystania poszczególnych składników jego majątku. Na podstawie tych dwóch podstawowych czynników, decydujących o produktywności przedsiębiorstwa, możemy wymienić zatem źródła zwiększenia efektywności gospodarowania danej firmy oraz uczynienia jej jeszcze bardziej rentowną.
Do czynników tych należą:
- stworzenie dobrego produktu i zaoferowanie go na rynku po atrakcyjnej cenie,
- systematyczne oraz realne zwiększanie wartości realizowanej sprzedaży,
- stała dbałość o redukcję lub optymalizację kosztów funkcjonowania firmy,
- dbałość o poprawę efektywności wykorzystania majątku przedsiębiorstwa.
Lepsza produktywność
Kapitał zaangażowany w funkcjonowanie firmy służy jej finansowaniu. Wartość wszystkich składowych majątku umieszczonych po lewej stronie bilansu jest równa kapitałowi całkowitemu prezentowanemu po stronie prawej. Zarówno po stronie aktywów firmy (jej majątku) jak i pasywów (źródeł finansowania) poszczególne składowe uszeregowane są zgodnie z zasadą możliwie szybkiej ich zamiany na gotówkę. Dlatego na samej górze znajdują się weksle, faktury czy środki pieniężne a na samym dole schematu budynki, budowle czy ziemia czyli te elementy, które są najtrudniejsze do zamiany na gotówkę.
Przedsiębiorstwo wykazuje stabilność finansową kiedy cały majątek trwały przedsiębiorstwa finansowany jest za pomocą kapitału długoterminowego natomiast majątek obrotowy zapewnia pokrycie całości bieżących zobowiązań.
Produktywność pracy
Obok niewątpliwego znaczenia jakie posiada majątek przedsiębiorstwa drugim elementem wpływającym na produktywność firmy jest praca. Najczęściej stosowanym miernikiem produktywności pracy jest przeciętna wartość dodana brutto (WDB) wypracowana w ciągu roku przez jednego zatrudnionego. Wartość dodana to wg ogólnej definicji różnica między przychodami a kosztami poniesionymi na wytworzenie sprzedanych produktów lub dokładniej różnica wartości przychodów ze sprzedaży a zużyciem pośrednim. Zużycie pośrednie obejmuje wartość wyrobów i usług zużytych jako nakłady w procesie produkcji: zużyte surowce, materiały, paliwa, energię, usługi obce, koszty podróży służbowych oraz inne koszty.
Wartość dodana brutto (WDB) = przychody netto ze sprzedaży – (zużyte surowce + materiały + paliwa + energia + usługi obce + koszty podróży służbowych + inne koszty)I analogicznie przy uwzględnieniu zatrudnionych wzór ten uzyskuje następującą postać:
Wartość dodana na zatrudnionego (WDZ) = WDB / liczba zatrudnionych
Również i w tym wypadku, podobnie jak przy obliczaniu produktywności majątku, możliwym jest przekształcenie wzoru w celu wykazania przyczyn wpływających na kształtowanie się tego wskaźnika. I w tym przypadku elementem decydującym o wartości parametru jest sprzedaż. Uwzględniając zatem sprzedaż, otrzymujemy ostateczny wzór na wyliczenie produktywności pracy. Wygląda on następująco:
WDZ = WDB / przychody ze sprzedaży * przychody ze sprzedaży / liczba pracowników
Pierwszy ze wskaźników tzw. wskaźnik wartości dodanej brutto jest miernikiem atrakcyjności rynkowej produktu firmy. Według przeprowadzanych badań kształtowanie się tego wskaźnika dla danej firmy w kolejnych latach jest niezwykle precyzyjnym parametrem określającym pozycję danej firmy na rynku i jej usytuowanie wobec konkurentów.
Efektywność sprzedaży
Drugi element wzoru to szeroko stosowany wskaźnik efektywności: wartość sprzedaży przypadająca na jednego zatrudnionego. Śledzenie tego parametru w kolejnych latach umożliwia zoptymalizowanie struktury zatrudnienia oraz dostosowanie do potrzeb produkcyjnych firmy.
Opisane powyżej parametry: produktywności majątku oraz produktywności pracy nie są jeszcze powszechnie stosowane w polskiej rzeczywistości gospodarczej. Szeroko są natomiast stosowane w rozwiniętych gospodarkach świata. Porównanie wyników pomiarów efektywności przedsiębiorstw za pośrednictwem tych wskaźników wskazuje na dystans jaki mają jeszcze do przebycia polskie firmy w drodze do Unii Europejskiej. W przypadku polskich firm wskaźnik wartości dodanej kształtuje się na poziomie średnio 0,1-0,2. Tylko w przypadku nowoczesnych technologii (informatyki i telekomunikacji) jest znacząco wyższy na poziomie 0,5-0,6. Świadczy to, że większość polskich firm stosuje nadal przestarzałe technologie wpływające na znaczący wzrost kosztów wytwarzania. W przypadku przedsiębiorstw amerykańskich parametr ten kształtuje się na poziomie 0,7.
W przypadku wartości sprzedaży przypadającej na zatrudnionego również wyraźnie ustępujemy wynikom osiąganym w Europie zachodniej. Jest oczywistością, że wartość przychodów realizowanych na zatrudnionego uzależniony jest od branży, w której funkcjonuje dane przedsiębiorstwo. Jednak średnio w przypadku Unii Europejskiej produktywność mierzona tym wskaźnikiem jest co najmniej trzykrotnie wyższa niż w Polsce.
Są to ukryte rezerwy jakie należy wykorzystać przy strukturalnych zmianach naszego przemysłu i usług. Wprowadzenie ich będzie elementem decydującym jeżeli chodzi o szanse naszych przedsiębiorstw przy wejściu do UE.
