Próg rentowności
Analiza finansowa przedsiębiorstwa, część 11
Poziom progowy, punkt przełamania, próg rentowności. Kilka synonimów oraz jeden wzór matematyczny. Wszystko po to, by przedsiębiorca mógł określić, kiedy pieniądze zainwestowane w dany rodzaj produkcji zaczną do niego powracać i przynosić oczekiwane zyski.
Dla każdego, kto prowadzi działalność gospodarczą jest rzeczą oczywistą, że nie każda wartość sprzedaży przedsiębiorstwa może generować zysk. Osiągnięte przychody w pierwszej kolejności muszą pokryć poniesione koszty produkcji. Warto jednak zastanowić się, przy jakiej wartości sprzedaży i odpowiadającym im poziomie kosztów obie pozycje się bilansują, a firma zaczyna przynosić zysk.
Break Even Point
Możliwość określenia momentu, w którym przedsiębiorstwo zaczyna przynosić zyski, daje tzw. progowa analiza rentowności w przedsiębiorstwie. Próg rentowności (Break Even Point – BEP) jest to zatem taka wielkość sprzedaży firmy, która umożliwia pokrycie wszystkich kosztów występujących w przedsiębiorstwie – zarówno stałych, jak i zmiennych. Dzięki analizie można jednocześnie odpowiedzieć na fundamentalne z punktu widzenia przedsiębiorców pytania:
1. W którym momencie sprzedaż firmy zacznie przynosić zysk?
2. Jaki jest graniczny poziom jednostkowych kosztów zmiennych?
3. Jaki jest graniczny poziom jednostkowych cen wyrobów firmy?
Założenia wstępne
Jak każdy rodzaj analizy, również ta dotycząca progu rentowności podlega kilku wstępnym założeniom:
- wielkość produkcji jest równoznaczna z wielkością sprzedaży przedsiębiorstwa,
- wyodrębnione zostają dwa rodzaje kosztów: koszty stałe i zmienne,
- koszty stałe pozostają na niezmienionym poziomie,
- koszty zmienne rosną proporcjonalnie do wzrostu produkcji firmy,
- poziom jednostkowych kosztów stałych i zmiennych nie ulega zmianie w badanym okresie,
- nie ulega zmianie wydajność i efektywność produkcji.
Koszty
Pierwszym krokiem do określenia progu rentowności w przedsiębiorstwie jest wyodrębnienie ze struktury kosztów ogółem – kosztów stałych, które w określonym przedziale produkcji nie ulegają zmianie. Wśród najważniejszych kosztów stałych możemy wymienić:
- stałe koszty wytwarzania,
- koszty ogólne zarządu,
- koszty finansowe,
- koszty sprzedaży,
- wynagrodzenia.
Pozostałe koszty występujące w przedsiębiorstwie należy zakwalifikować do kosztów zmiennych, które zmieniają się proporcjonalnie do wielkości produkcji. Wśród najważniejszych należy wymienić przede wszystkim koszty surowców, materiałów, towarów i energii.
Kolejnym krokiem jest obliczenie wartości kosztów zarówno stałych, jak również zmiennych, przypadających na jednostkę produkcji danego przedsiębiorstwa.
Przychody
Stąd już tylko krok do określenia wielkości produkcji i sprzedaży, która zapewnia pokrycie kosztów zmiennych i stałych w firmie. Próg rentowności, a więc wielkość produkcji, przy której firma zrealizuje zakładany zysk ze sprzedaży, możemy zaprezentować zatem na podstawie następującej zależności:
BEP=(Zs+Ks)/(Cj-Jk)
gdzie:
BEP – próg rentowności
Zs – zysk ze sprzedaży
Ks – koszty stałe
Cj – cena jednostkowa produktu
Jk – jednostkowe koszty zmienne
W zaprezentowanym wzorze licznik wyraża sumę zysku ze sprzedaży i kosztów stałych, czyli marżę brutto przedsiębiorstwa, natomiast mianownik – różnicę między jednostkową ceną oraz jednostkowymi kosztami stałymi, czyli jednostkową marżę brutto.
Najczęściej przy obliczaniu progu rentowności przyjmuje się zysk ze sprzedaży na poziomie 0. Umożliwia to obliczenie wartości sprzedaży na poziomie progowym, czyli na takim, na którym firma (przy danym poziomie sprzedaży) wkracza w obszar rentowności.
Taka wartość progowa wyznaczana jest za pośrednictwem następującego wzoru:
BEP=Ks/(Cj-Jk)
gdzie:
BEP – próg rentowności
Ks – koszty stałe
Cj – cena jednostkowa produktu
Jk – jednostkowe koszty zmienne
Praktyka gospodarcza
Obliczmy zatem próg rentowności w ujęciu ilościowym i wartościowym dla przedsiębiorstwa osiągającego następujące parametry finansowe:
1. Koszty stałe (Ks) 2200 tys. zł.
2. Cena jednostkowa (Cj) 2000 zł.
3. Jednostkowe koszty zmienne (Kz) 800 zł.
BEP=2200 tys. zł/(2000-800)=1833 szt.
Dla owej firmy poziom progowy wynosi zatem 1833 sztuki, co oznacza, że właśnie przy takim poziomie produkcji – przychody ze sprzedaży bilansują poniesione przez firmę koszty produkcji. W ujęciu wartościowym będzie to natomiast 3660 zł, ponieważ: 1833 sztuki x 2000 zł = 3660 tys. zł.
