Prokura jako szczególne pełnomocnictwo udzielane przez przedsiębiorcę
Pełnomocnictwo udzielanym przez przedsiębiorcę
Prokura jest pełnomocnictwem udzielanym przez przedsiębiorcę podlegającemu obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców. Umocowanie to cechuje się m.in. tym, że jego zakres wynika wprost z ustawy. W ramach tego pełnomocnictwa możliwe jest dokonywanie czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem firmy.
Prokura może być udzielona wyłącznie przez przedsiębiorcę, zatem podmiotem udzielającym pełnomocnictwo może być zarówno osoba fizyczna, prawna, jak i jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej. Warunkiem koniecznym jest jednak podleganie obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców. Umocowanie to dokonywane jest poprzez złożenie jednostronnego oświadczenia przez przedsiębiorcę. Do udzielenia prokury w spółkach osobowych wymagana jest zgoda wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki. Z kolei w przypadku spółek kapitałowych konieczne jest uzyskanie zgody wszystkich członków zarządu. Nie ma tu zatem znaczenia, jak zostanie uregulowany sposób reprezentacji spółki. Prokura powinna być udzielona na piśmie pod rygorem nieważności. Prokura udzielona ustnie jest zatem nieważna. Warto zauważyć, że prokura w formie pisemnej jest wystarczającym pełnomocnictwem do dokonywania czynności, dla których wymagana jest inna forma szczególna. Udzielenie prokury w formie pisemnej pozwala prokurentowi na dokonywanie czynności, dla których konieczne jest zachowanie formy pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym czy aktu notarialnego. Nie znajduje tu zastosowania ogólna reguła, w myśl której, jeśli do ważności czynności prawnej potrzebna szczególnej formy, pełnomocnictwo do dokonania tej czynności powinno być udzielone w tej samej formie.
Prokurentem może być osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Nie jest zatem możliwe udzielenie prokury osobie prawnej. Uzasadnienia takiego rozwiązania można upatrywać przede wszystkim w tym, że prokurentem jest zwykle osoba, która jest przez mocodawcę obdarzona szczególnym zaufaniem. Takiej cechy nie można przypisać osobie prawnej. Warto także zwrócić uwagę na to, że w przeciwieństwie do zwykłego pełnomocnictwa, w przypadku prokury nie jest możliwe jej udzielenie osobie fizycznej mającej ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Rozwiązanie to ma przede wszystkim na celu zapewnienie lepszej ochrony uczestnikom obrotu gospodarczego.
Warto zauważyć, że pewna grupa czynności znajduje się poza zakresem prokury. Do ich dokonania przez prokurenta wymagane jest dodatkowe pełnomocnictwo. Chodzi tu o czynności polegające na zbyciu firmy i oddaniu jej do czasowego korzystania oraz zbywaniu i obciążaniu nieruchomości. Jak można zauważyć, po pierwsze wskazuje się na czynności mające na celu zbycie przedsiębiorstwa, a zatem przede wszystkim chodzi o umowy sprzedaży, darowizny czy zamiany, w następstwie których dochodzi do przeniesienia własności. Po drugie, nadmienia się o oddaniu firmy do czasowego korzystania, co w praktyce oznacza m.in. zawieranie umów dzierżawy czy ustanawianie użytkowania. Podobnie sytuacja kształtuje się w przypadku nieruchomości. Należy zauważyć, jak wskazałem wcześniej, iż do dokonania tych czynności konieczne jest oddzielne pełnomocnictwo. Np. chcąc zbyć nieruchomość, prokurent będzie potrzebował osobnego pełnomocnictwa do dokonania tej czynności.
Prokura może być udzielona kilku osobom łącznie. Takie rozwiązanie może być zastosowane w celu lepszej ochrony interesów przedsiębiorcy. Gdy podmiot udzielający tego szczególnego rodzaju pełnomocnictwa zdecydował się na taki sposób umocowania, konieczne jest określenie w treści prokury sposobu jej wykonywania. Może to przybrać postać wskazania, kiedy i którzy prokurenci są obowiązani do wspólnego dokonywania czynności. Sposób wykonywania prokury musi być określony precyzyjnie. Podlega on wpisowi do rejestru przedsiębiorców. Ważne, aby uczestnicy obrotu wiedzieli, czy wystarczające jest dokonanie danej czynności wyłączenie z jednym prokurentem, czy dla ważności konieczne jest współdziałanie kilku. Warto zwrócić uwagę na to, że w przypadku prokury łącznej prokurenci nie muszą działać jednocześnie. Każdy z nich może składać oświadczenie woli w dowolnym terminie. Dopiero z momentem złożenia ostatniego oświadczenia woli czynność prawna staje się ważna. Możliwe jest także udzielenie prokury kilku osobom oddzielnie. Wówczas każdy prokurent umocowany jest osobno do działania w imieniu przedsiębiorcy. Może wykonywać swoje uprawnienia samodzielnie.
Prokura nie może być przeniesiona. Zgodnie z tą zasadą prokurent nie może ustanawiać dalszej prokury, a zatem wyznaczać kolejnych prokurentów. Chroni to przede wszystkim przedsiębiorcę przez sytuacją, w której prawo do jego reprezentowania miałaby osoba całkowicie mu nie znana. Jednak prokurent może ustanowić pełnomocnika do poszczególnej czynności lub pewnego określonego rodzaju czynności. Decydując się na takie rozwiązanie prokurent musi wziąć pod uwagę zakres swojego umocowania, gdyż czynności, co do których będzie ustanawiał pełnomocnika, muszą znajdować się w zakresie udzielonej prokury.
Prokura może być w każdym czasie odwołana. W przypadku spółek osobowych, prokurę może odwołać każdy wspólnik mający prawo prowadzenia spraw spółki. Z kolei jeśli chodzi o spółki kapitałowe, może to uczynić każdy członek zarządu. Do wygaśnięcia prokury dochodzi też wskutek wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru. Jest to konsekwencją samej istoty prokury, która może być udzielona jedynie przez przedsiębiorcę podlegającego wpisowi do rejestru przedsiębiorców. Wskutek wykreślenia warunek ten nie jest spełniony. Wygaśnięcie prokury następuje też w wyniku ogłoszenia upadłości i otwarcia likwidacji, a także przekształcenia przedsiębiorcy. Prokura wygasa także z chwilą śmierci prokurenta. Nie jest możliwe zastrzeżenie, że w razie śmierci prokurenta umocowanie przejdzie na jego następców prawnych. Uzasadnione jest to przede wszystkim tym, że – jak wcześniej wskazałem – przedsiębiorca udziela najczęściej prokury osobie, którą obdarza szczególnym zaufaniem. Warto zauważyć, że ani śmierć przedsiębiorcy, ani utrata przez niego zdolności do czynności prawnych nie powodują wygaśnięcia prokury.
Udzielenie i wygaśnięcie prokury przedsiębiorca powinien zgłosić do rejestru przedsiębiorców. Zgłoszenie o udzieleniu prokury powinno określać jej rodzaj, a w przypadku prokury łącznej także sposób jej wykonywania. Dokonuje się tego na odpowiednim formularzu urzędowym. Należy zwrócić szczególną uwagę, na to, że do wniosku o wpis prokury do rejestru przedsiębiorców należy dołączyć wzór podpisu prokurenta. Musi być to wzór podpisu uwierzytelniony notarialnie, albo złożony przed sędzią lub upoważnionym pracownikiem sądu.
Prokurent zobowiązany jest składać własnoręczny podpis zgodnie ze znajdującym się w aktach rejestrowych wzorem podpisu, wraz z dopiskiem wskazującym na prokurę. Jeśli jednak z treści dokumentu wynika, że działa jako prokurent, nie jest konieczne dodatkowe oznaczenie.
Podstawa prawna:
- Ustawa z 24 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późniejszymi zmianami)
- Ustawa z 25 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. 2000 r. Nr 94, poz. 1037 z późniejszymi zmianami).
Prokurentem może być osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Nie jest zatem możliwe udzielenie prokury osobie prawnej. Uzasadnienia takiego rozwiązania można upatrywać przede wszystkim w tym, że prokurentem jest zwykle osoba, która jest przez mocodawcę obdarzona szczególnym zaufaniem. Takiej cechy nie można przypisać osobie prawnej. Warto także zwrócić uwagę na to, że w przeciwieństwie do zwykłego pełnomocnictwa, w przypadku prokury nie jest możliwe jej udzielenie osobie fizycznej mającej ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Rozwiązanie to ma przede wszystkim na celu zapewnienie lepszej ochrony uczestnikom obrotu gospodarczego.
Warto zauważyć, że pewna grupa czynności znajduje się poza zakresem prokury. Do ich dokonania przez prokurenta wymagane jest dodatkowe pełnomocnictwo. Chodzi tu o czynności polegające na zbyciu firmy i oddaniu jej do czasowego korzystania oraz zbywaniu i obciążaniu nieruchomości. Jak można zauważyć, po pierwsze wskazuje się na czynności mające na celu zbycie przedsiębiorstwa, a zatem przede wszystkim chodzi o umowy sprzedaży, darowizny czy zamiany, w następstwie których dochodzi do przeniesienia własności. Po drugie, nadmienia się o oddaniu firmy do czasowego korzystania, co w praktyce oznacza m.in. zawieranie umów dzierżawy czy ustanawianie użytkowania. Podobnie sytuacja kształtuje się w przypadku nieruchomości. Należy zauważyć, jak wskazałem wcześniej, iż do dokonania tych czynności konieczne jest oddzielne pełnomocnictwo. Np. chcąc zbyć nieruchomość, prokurent będzie potrzebował osobnego pełnomocnictwa do dokonania tej czynności.
Prokura może być udzielona kilku osobom łącznie. Takie rozwiązanie może być zastosowane w celu lepszej ochrony interesów przedsiębiorcy. Gdy podmiot udzielający tego szczególnego rodzaju pełnomocnictwa zdecydował się na taki sposób umocowania, konieczne jest określenie w treści prokury sposobu jej wykonywania. Może to przybrać postać wskazania, kiedy i którzy prokurenci są obowiązani do wspólnego dokonywania czynności. Sposób wykonywania prokury musi być określony precyzyjnie. Podlega on wpisowi do rejestru przedsiębiorców. Ważne, aby uczestnicy obrotu wiedzieli, czy wystarczające jest dokonanie danej czynności wyłączenie z jednym prokurentem, czy dla ważności konieczne jest współdziałanie kilku. Warto zwrócić uwagę na to, że w przypadku prokury łącznej prokurenci nie muszą działać jednocześnie. Każdy z nich może składać oświadczenie woli w dowolnym terminie. Dopiero z momentem złożenia ostatniego oświadczenia woli czynność prawna staje się ważna. Możliwe jest także udzielenie prokury kilku osobom oddzielnie. Wówczas każdy prokurent umocowany jest osobno do działania w imieniu przedsiębiorcy. Może wykonywać swoje uprawnienia samodzielnie.
Prokura nie może być przeniesiona. Zgodnie z tą zasadą prokurent nie może ustanawiać dalszej prokury, a zatem wyznaczać kolejnych prokurentów. Chroni to przede wszystkim przedsiębiorcę przez sytuacją, w której prawo do jego reprezentowania miałaby osoba całkowicie mu nie znana. Jednak prokurent może ustanowić pełnomocnika do poszczególnej czynności lub pewnego określonego rodzaju czynności. Decydując się na takie rozwiązanie prokurent musi wziąć pod uwagę zakres swojego umocowania, gdyż czynności, co do których będzie ustanawiał pełnomocnika, muszą znajdować się w zakresie udzielonej prokury.
Prokura może być w każdym czasie odwołana. W przypadku spółek osobowych, prokurę może odwołać każdy wspólnik mający prawo prowadzenia spraw spółki. Z kolei jeśli chodzi o spółki kapitałowe, może to uczynić każdy członek zarządu. Do wygaśnięcia prokury dochodzi też wskutek wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru. Jest to konsekwencją samej istoty prokury, która może być udzielona jedynie przez przedsiębiorcę podlegającego wpisowi do rejestru przedsiębiorców. Wskutek wykreślenia warunek ten nie jest spełniony. Wygaśnięcie prokury następuje też w wyniku ogłoszenia upadłości i otwarcia likwidacji, a także przekształcenia przedsiębiorcy. Prokura wygasa także z chwilą śmierci prokurenta. Nie jest możliwe zastrzeżenie, że w razie śmierci prokurenta umocowanie przejdzie na jego następców prawnych. Uzasadnione jest to przede wszystkim tym, że – jak wcześniej wskazałem – przedsiębiorca udziela najczęściej prokury osobie, którą obdarza szczególnym zaufaniem. Warto zauważyć, że ani śmierć przedsiębiorcy, ani utrata przez niego zdolności do czynności prawnych nie powodują wygaśnięcia prokury.
Udzielenie i wygaśnięcie prokury przedsiębiorca powinien zgłosić do rejestru przedsiębiorców. Zgłoszenie o udzieleniu prokury powinno określać jej rodzaj, a w przypadku prokury łącznej także sposób jej wykonywania. Dokonuje się tego na odpowiednim formularzu urzędowym. Należy zwrócić szczególną uwagę, na to, że do wniosku o wpis prokury do rejestru przedsiębiorców należy dołączyć wzór podpisu prokurenta. Musi być to wzór podpisu uwierzytelniony notarialnie, albo złożony przed sędzią lub upoważnionym pracownikiem sądu.
Prokurent zobowiązany jest składać własnoręczny podpis zgodnie ze znajdującym się w aktach rejestrowych wzorem podpisu, wraz z dopiskiem wskazującym na prokurę. Jeśli jednak z treści dokumentu wynika, że działa jako prokurent, nie jest konieczne dodatkowe oznaczenie.
Podstawa prawna:
- Ustawa z 24 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późniejszymi zmianami)
- Ustawa z 25 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. 2000 r. Nr 94, poz. 1037 z późniejszymi zmianami).
|
nr 3(107)2011  |
|
