Weryfikacja decyzji podatkowych
Postępowanie podatkowe, część 12.
Decyzja wydana przez organ podatkowy określa lub ustala zobowiązanie podatkowe. W praktyce podatnik, płatnik lub inkasent często nie zgadzają się jednak z jej treścią. Wówczas niezbędne jest wykorzystanie instrumentów pozwalających na jej weryfikację. Całokształt takiej weryfikacji – także z uwzględnieniem drogi sądowo-administracyjnej – przedstawiony został na poniższym schemacie.Dr Krzysztof Biernacki
Doradca podatkowy
Decyzja wydana przez organ I instancji podlega zaskarżeniu w formie odwołania, w terminie 14 dni od dnia jej otrzymania (art. 223 § 2 Ordynacji(1)). Odwołanie to wnosi się za pośrednictwem organu, który ją wydał (art. 223 § 1 Ordynacji). Jest to tzw. tryb samokontroli, który umożliwia powtórne rozpoznanie odwołania przed jego przekazaniem do organu nadzoru. Możliwe jest wówczas wydanie powtórnej decyzji przez organ I instancji (art. 226 § 1 Ordynacji), aczkolwiek rozwiązanie to rzadko występuje w praktyce. Najczęściej sprawa jest przekazywana do organu II instancji w terminie 14 dni od wpływu odwołania. Jednocześnie organ, który wydał zaskarżoną decyzję, ma obowiązek ustosunkować się do złożonego odwołania (art. 227 § 2 Ordynacji). Warto w tym miejscu podkreślić, iż odwołanie nie może być wyłącznie sprzeciwem strony w odniesieniu do otrzymanego rozstrzygnięcia. Powinno ono zawierać bowiem zarzuty przeciw decyzji, określać istotę oraz zakres żądania objętego odwołaniem i wskazywać dowody uzasadniające to żądanie (art. 222 Ordynacji).
Organ odwoławczy (organ II instancji) ma dwa miesiące na rozpoznanie wniesionego odwołania (art. 139 § 3 Ordynacji). Termin liczy się od dnia otrzymania sprawy od organu I instancji. W efekcie postępowania odwoławczego wydawana jest decyzja, która może utrzymać w mocy rozstrzygnięcie zapadłe w pierwszej instancji lub uchylić zaskarżoną decyzję i orzec co do istoty lub przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia (art. 233 § 1 Ordynacji). Organ odwoławczy może również wydać postanowienie o niedopuszczalności odwołania, uchybieniu terminu do wniesienia odwołania lub pozostawieniu odwołania bez rozpatrzenia, jeżeli zawiera ono braki formalne, tj. Nie określono w treści odwołania przesłanek z art. 222 Ordynacji. Na każde z tych postanowień stronie nie przysługuje zażalenie, ale możliwe jest wniesienie skargi do sądu administracyjnego – analogicznie jak od decyzji organu II instancji.
Postępowanie podatkowe jest dwuinstancyjne (art. 127 Ordynacji). Stąd też od decyzji organu I instancji przysługuje stronie wyłącznie jedno odwołanie do organu II instancji. Do kontroli administracji publicznej powołane są sądy administracyjne (art. 3 § 1 UoPPSA(2)). Jest ona wykonywana pod względem kryterium zgodności z prawem wydawanych decyzji i innych czynności administracji publicznej (art. 1 § 2 UoPSA(3)).
Wszczęcie postępowania sądowo-administracyjnego następuje poprzez złożenie skargi na decyzję organu II instancji. Termin do jej wniesienia wynosi 30 dni od dnia otrzymania decyzji organu odwoławczego, a wnosi się ją do sądu za pośrednictwem tego organu (art. 54 § 1 UoPPSA). Oznacza to, że tryb samokontroli znajduje swoje zastosowanie również w ramach postępowania sądowo-administracyjnego. Dotyczy to także skargi kasacyjnej składanej w terminie 30 dni od dnia otrzymania wyroku wojewódzkiego sądu administracyjnego wraz z uzasadnieniem. Jednak w odróżnieniu od postępowania podatkowego, sąd nie ma zakreślonego terminu na rozstrzygnięcie sprawy. Stąd też w praktyce znacznym utrudnieniem jest długi czas oczekiwania na rozstrzygnięcie.
Jak zaprezentowałem na schemacie, całokształt procedury weryfikacyjnej można podzielić na postępowanie podatkowe oraz sądowo-administracyjne. Najważniejszą różnicą pomiędzy nimi jest zakres kontroli zaskarżonych orzeczeń. O ile postępowanie podatkowe ma charakter merytoryczny, o tyle sądowo-administracyjne – kasacyjny. Oznacza to, iż organy podatkowe weryfikują zgodność stanu faktycznego z treścią przepisów prawa. Podczas gdy sądy administracyjne wyłącznie sprawdzają, czy wydana już decyzja jest zgodna z prawem. W konsekwencji organ podatkowy II instancji może – obok uchylenia decyzji lub utrzymania jej w mocy – zmienić jej treść co do istoty. Sąd administracyjny natomiast może wyłącznie uchylić decyzję podatkową w całości lub utrzymać ją w mocy. Nie jest możliwa zmiana jej treści.
Odmienna forma kontroli zaskarżonych orzeczeń prowadzi w praktyce do zróżnicowanego zakresu ochrony strony postępowania. O bowiem merytoryczna weryfikacja decyzji pozwala bowiem na sprawdzenie zgodności rozstrzygnięcia z zaistniałym stanem faktycznym, o tyle kasacyjność sądownictwa administracyjnego wyłącznie kontroluje prawne aspekty zaskarżonego orzeczenia. W konsekwencji kontrola sądowa ma ograniczony charakter, gdyż jej istota uniemożliwia objęcie rozstrzygnięciem, np. decyzji opartych na tzw. uznaniu administracyjnym. Najczęstszym przykładem jest odmowa zweryfikowania przez sąd prawidłowości zastosowanych przez organy podatkowe przesłanek przy umorzeniu zobowiązania podatkowego lub rozłożenia go na raty (por. Art. 67a Ordynacji).
Mimo istnienia tylko częściowej ochrony strony w postępowaniu sądowo-administracyjnym, jego wszczęcie może prowadzić do odroczenia wykonalności decyzji administracyjnej aż do wydania wyroku przez Naczelny Sąd Administracyjny. Stąd też w kolejnej części cyklu omówię metody zabezpieczenia decyzji podatkowej, umożliwiające wstrzymanie jej wykonania aż do ukończenia tego postępowania.
dr Krzysztof Biernacki
doradca podatkowy
1.Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. Nr 137, poz. 926 ze zm., dalej jako Ordynacja)
2.Ustawa z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm., dalej jako UoPPSA)
3.Ustawa z 25 lipca 2002 r., Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. Nr 153, poz. 1269 ze zm., dalej jako UoPSA)
Organ odwoławczy (organ II instancji) ma dwa miesiące na rozpoznanie wniesionego odwołania (art. 139 § 3 Ordynacji). Termin liczy się od dnia otrzymania sprawy od organu I instancji. W efekcie postępowania odwoławczego wydawana jest decyzja, która może utrzymać w mocy rozstrzygnięcie zapadłe w pierwszej instancji lub uchylić zaskarżoną decyzję i orzec co do istoty lub przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia (art. 233 § 1 Ordynacji). Organ odwoławczy może również wydać postanowienie o niedopuszczalności odwołania, uchybieniu terminu do wniesienia odwołania lub pozostawieniu odwołania bez rozpatrzenia, jeżeli zawiera ono braki formalne, tj. Nie określono w treści odwołania przesłanek z art. 222 Ordynacji. Na każde z tych postanowień stronie nie przysługuje zażalenie, ale możliwe jest wniesienie skargi do sądu administracyjnego – analogicznie jak od decyzji organu II instancji.
Postępowanie podatkowe jest dwuinstancyjne (art. 127 Ordynacji). Stąd też od decyzji organu I instancji przysługuje stronie wyłącznie jedno odwołanie do organu II instancji. Do kontroli administracji publicznej powołane są sądy administracyjne (art. 3 § 1 UoPPSA(2)). Jest ona wykonywana pod względem kryterium zgodności z prawem wydawanych decyzji i innych czynności administracji publicznej (art. 1 § 2 UoPSA(3)).
Wszczęcie postępowania sądowo-administracyjnego następuje poprzez złożenie skargi na decyzję organu II instancji. Termin do jej wniesienia wynosi 30 dni od dnia otrzymania decyzji organu odwoławczego, a wnosi się ją do sądu za pośrednictwem tego organu (art. 54 § 1 UoPPSA). Oznacza to, że tryb samokontroli znajduje swoje zastosowanie również w ramach postępowania sądowo-administracyjnego. Dotyczy to także skargi kasacyjnej składanej w terminie 30 dni od dnia otrzymania wyroku wojewódzkiego sądu administracyjnego wraz z uzasadnieniem. Jednak w odróżnieniu od postępowania podatkowego, sąd nie ma zakreślonego terminu na rozstrzygnięcie sprawy. Stąd też w praktyce znacznym utrudnieniem jest długi czas oczekiwania na rozstrzygnięcie.
Jak zaprezentowałem na schemacie, całokształt procedury weryfikacyjnej można podzielić na postępowanie podatkowe oraz sądowo-administracyjne. Najważniejszą różnicą pomiędzy nimi jest zakres kontroli zaskarżonych orzeczeń. O ile postępowanie podatkowe ma charakter merytoryczny, o tyle sądowo-administracyjne – kasacyjny. Oznacza to, iż organy podatkowe weryfikują zgodność stanu faktycznego z treścią przepisów prawa. Podczas gdy sądy administracyjne wyłącznie sprawdzają, czy wydana już decyzja jest zgodna z prawem. W konsekwencji organ podatkowy II instancji może – obok uchylenia decyzji lub utrzymania jej w mocy – zmienić jej treść co do istoty. Sąd administracyjny natomiast może wyłącznie uchylić decyzję podatkową w całości lub utrzymać ją w mocy. Nie jest możliwa zmiana jej treści.
Odmienna forma kontroli zaskarżonych orzeczeń prowadzi w praktyce do zróżnicowanego zakresu ochrony strony postępowania. O bowiem merytoryczna weryfikacja decyzji pozwala bowiem na sprawdzenie zgodności rozstrzygnięcia z zaistniałym stanem faktycznym, o tyle kasacyjność sądownictwa administracyjnego wyłącznie kontroluje prawne aspekty zaskarżonego orzeczenia. W konsekwencji kontrola sądowa ma ograniczony charakter, gdyż jej istota uniemożliwia objęcie rozstrzygnięciem, np. decyzji opartych na tzw. uznaniu administracyjnym. Najczęstszym przykładem jest odmowa zweryfikowania przez sąd prawidłowości zastosowanych przez organy podatkowe przesłanek przy umorzeniu zobowiązania podatkowego lub rozłożenia go na raty (por. Art. 67a Ordynacji).
Mimo istnienia tylko częściowej ochrony strony w postępowaniu sądowo-administracyjnym, jego wszczęcie może prowadzić do odroczenia wykonalności decyzji administracyjnej aż do wydania wyroku przez Naczelny Sąd Administracyjny. Stąd też w kolejnej części cyklu omówię metody zabezpieczenia decyzji podatkowej, umożliwiające wstrzymanie jej wykonania aż do ukończenia tego postępowania.
dr Krzysztof Biernacki
doradca podatkowy
1.Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. Nr 137, poz. 926 ze zm., dalej jako Ordynacja)
2.Ustawa z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270 ze zm., dalej jako UoPPSA)
3.Ustawa z 25 lipca 2002 r., Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. Nr 153, poz. 1269 ze zm., dalej jako UoPSA)
|
nr 4(108)2011  Zobacz więcej na temat: biernacki |
|
