Graj fair
Porady prawnika odnośnie umów z kontrahentami
Każdy przedsiębiorca praktycznie codziennie zawiera umowy ze swoimi kontrahentami, klientami czy pracownikami. Umowy takie muszą spełniać określone wymogi prawne, aby można było uznać, że zostały ważnie zawarte. Prócz zachowania określonej formy (niekiedy mogą one przybierać formę pisemną, innym razem aktu notarialnego, a czasem zawieraną są ustnie), umowy takie muszą spełnić szereg innych wymogów, aby uznać, że faktycznie zostały zawarte, a określone postanowienia podlegają wykonaniu.
Forma umowy
Umowa, jak już wspomniałem, może zostać zawarta w sposób ważny zarówno w formie ustnej, jak również w pisemnej lub innej formie szczególnej (w formie aktu notarialnego, z podpisami poświadczonymi notarialnie). Do zawarcia umowy może także dojść poprzez złożenia oferty i jej przyjęcia przez drugą stronę.
Wymagania co do formy zawarcia umowy wynikają z określonych przepisów prawa. Forma pisemna jest wymagana przykładowo przy umowie o roboty budowlane(1), umowa w formie aktu notarialnego wymagana jest dla przeniesienia własności nieruchomości(2), a umowa zbycia lub wydzierżawienia przedsiębiorstwa wymaga zachowania formy pisemnej z podpisami poświadczonymi notarialnie(3). Niezachowanie odpowiedniej formy umowy może skutkować zarówno nieważnością umowy (sprzedaż nieruchomości dokonana na podstawie umowy zwykłej pisemnej będzie nieważna zgodnie z art. 73 § 2 kp), jak również tym, że – co prawda – sama umowa będzie ważna, ale utrudnione może być dochodzenie praw z takiej umowy (w razie niezachowania zastrzeżonej formy zgodnie z art. 74 § 2 kc nie jest w sporze dopuszczalny dowód ze świadków, ani dowód z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności).
Oznaczenie strony umowy
Istotne przy zawieraniu umów jest prawidłowe określenie stron umowy. Bardzo często zdarza się, że umowy błędnie określają już strony zawierające umowę albo nie zawierają wymaganych danych.
Po pierwsze, w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą w umowie powinna być wpisana firma przedsiębiorcy, na którą składa się imię i nazwisko osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą. Firma taka może jednak zawierać dodatkowe określenia, przykładowo związane z prowadzoną działalność (prawidłowa firma osoby fizycznej to np. Jan Kowalski Sprzedaż Samochodów). Ponadto należy wpisać siedzibę takiego przedsiębiorcy, a także inne oznaczenia, jak numer identyfikacji podatkowej, numer regon czy też informacje rejestrowe (w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wymagane jest wpisanie firmy spółki, jej siedziby i adres, oznaczenie sądu rejestrowego, w którym przechowywana jest dokumentacja spółki i numer, pod którym spółka wpisana jest do rejestru, a także numer identyfikacji podatkowej i wysokość kapitału zakładowego). Ważne jest także, aby umowa, która nie jest zawierana przez stronę będącą osobą fizyczną, zawierała oznaczenie osób, które ją podpisują, wraz z informacją o umocowaniu, np. Jan Kowalski – komplementariusz.
To samo dotyczy sytuacji, w których umowa zawierana jest przez pełnomocnika – wówczas należy dodatkowo do takiej umowy załączyć dokument pełnomocnictwa, na który w samej umowie należy się powołać.
Swoboda zawierania umów
Co do zasady, zawierając umowę strony mogą swobodnie ustalić swoje prawa i obowiązki określone w umowie, korzystając w tym zakresie z zasady swobody umów. Nie oznacza to jednak zupełnej dowolności w zakresie dokonanych ustaleń umownych. Kodeks cywilny, który reguluje ten obszar prawa, wprowadza określone granice. Jak wynika z treści art. 353 [1] kc, strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swojego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie, ani zasadom współżycia społecznego. Przepis ten wyznacza ogólne granice, w jakich zawierane umowy powinny się mieścić.
Niezależnie jednak od tego przepisu, istnieje szereg ograniczeń dotyczących swobody w zawieraniu umów, przykładowo zakaz stosowania klauzul niedozwolonych(4) czy też zakaz wyzyskiwania przymusowego położenia drugiej strony umowy(5).
Stosowanie niedozwolonych klauzul
W przypadku konsumentów, czyli osób fizycznych, które zawierają umowę nie związaną z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą lub zawodową, przepisy kodeksu cywilnego wprowadzą dalej idącą ochronę takich osób, gdyż w treści umowy nie mogą znajdować się określone zapisy, czyli tzw. klauzule niedozwolone.
Umowa, jak już wspomniałem, może zostać zawarta w sposób ważny zarówno w formie ustnej, jak również w pisemnej lub innej formie szczególnej (w formie aktu notarialnego, z podpisami poświadczonymi notarialnie). Do zawarcia umowy może także dojść poprzez złożenia oferty i jej przyjęcia przez drugą stronę.
Wymagania co do formy zawarcia umowy wynikają z określonych przepisów prawa. Forma pisemna jest wymagana przykładowo przy umowie o roboty budowlane(1), umowa w formie aktu notarialnego wymagana jest dla przeniesienia własności nieruchomości(2), a umowa zbycia lub wydzierżawienia przedsiębiorstwa wymaga zachowania formy pisemnej z podpisami poświadczonymi notarialnie(3). Niezachowanie odpowiedniej formy umowy może skutkować zarówno nieważnością umowy (sprzedaż nieruchomości dokonana na podstawie umowy zwykłej pisemnej będzie nieważna zgodnie z art. 73 § 2 kp), jak również tym, że – co prawda – sama umowa będzie ważna, ale utrudnione może być dochodzenie praw z takiej umowy (w razie niezachowania zastrzeżonej formy zgodnie z art. 74 § 2 kc nie jest w sporze dopuszczalny dowód ze świadków, ani dowód z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności).
Oznaczenie strony umowy
Istotne przy zawieraniu umów jest prawidłowe określenie stron umowy. Bardzo często zdarza się, że umowy błędnie określają już strony zawierające umowę albo nie zawierają wymaganych danych.
Po pierwsze, w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą w umowie powinna być wpisana firma przedsiębiorcy, na którą składa się imię i nazwisko osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą. Firma taka może jednak zawierać dodatkowe określenia, przykładowo związane z prowadzoną działalność (prawidłowa firma osoby fizycznej to np. Jan Kowalski Sprzedaż Samochodów). Ponadto należy wpisać siedzibę takiego przedsiębiorcy, a także inne oznaczenia, jak numer identyfikacji podatkowej, numer regon czy też informacje rejestrowe (w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wymagane jest wpisanie firmy spółki, jej siedziby i adres, oznaczenie sądu rejestrowego, w którym przechowywana jest dokumentacja spółki i numer, pod którym spółka wpisana jest do rejestru, a także numer identyfikacji podatkowej i wysokość kapitału zakładowego). Ważne jest także, aby umowa, która nie jest zawierana przez stronę będącą osobą fizyczną, zawierała oznaczenie osób, które ją podpisują, wraz z informacją o umocowaniu, np. Jan Kowalski – komplementariusz.
To samo dotyczy sytuacji, w których umowa zawierana jest przez pełnomocnika – wówczas należy dodatkowo do takiej umowy załączyć dokument pełnomocnictwa, na który w samej umowie należy się powołać.
Swoboda zawierania umów
Co do zasady, zawierając umowę strony mogą swobodnie ustalić swoje prawa i obowiązki określone w umowie, korzystając w tym zakresie z zasady swobody umów. Nie oznacza to jednak zupełnej dowolności w zakresie dokonanych ustaleń umownych. Kodeks cywilny, który reguluje ten obszar prawa, wprowadza określone granice. Jak wynika z treści art. 353 [1] kc, strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swojego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie, ani zasadom współżycia społecznego. Przepis ten wyznacza ogólne granice, w jakich zawierane umowy powinny się mieścić.
Niezależnie jednak od tego przepisu, istnieje szereg ograniczeń dotyczących swobody w zawieraniu umów, przykładowo zakaz stosowania klauzul niedozwolonych(4) czy też zakaz wyzyskiwania przymusowego położenia drugiej strony umowy(5).
Stosowanie niedozwolonych klauzul
W przypadku konsumentów, czyli osób fizycznych, które zawierają umowę nie związaną z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą lub zawodową, przepisy kodeksu cywilnego wprowadzą dalej idącą ochronę takich osób, gdyż w treści umowy nie mogą znajdować się określone zapisy, czyli tzw. klauzule niedozwolone.
